آپارتمان نشینی و کاهش فضاهای باز قابل استفاده شخصی در سکونتگاه های امروز باعث توجه به ترکیب فضاهای باز با فضاهای مسکونی شده است. این فضاها به شکل تراس، بالکن ، مسقف، روباز، با دیوار یا بدون دیوار جدای از تامین بخشی از نیازهای روانی ساکنان آپارتمان، میتواند در حجم پروژه نیز تاثیر داشته باشد. آشنایی با ضوابط طراحی معماری بالکن و تراس، ضوابط بالکن و ضوابط تراس در قوانین شهرداری در طراحی آن ها موثر است.

در معماری سنتی ایران نیز، ایوان به عنوان یک فضای مسقف نیمه باز مرتفع باعث ایجاد یک سلسه مراتب فضایی از حیاط ( فضای باز ) به اتاق ( فضای بسته ) بوده است. ایوان ها معمولا سقفی مرتفع با سه سطح بسته ( مانند بیشتر خانه های سنتی ) و یا سه طرف باز( کاخ عالی قاپو ) در معماری ایران نقش ویژه ای داشته اند. هرچند ایوانها مثلا در معماری شمال ایران نیز برونگرا بوده است؛ اما گذر از ایوان به بالکن در معماری اواخر پهلوی اول و معماری مدرن اوایل پهلوی دوم باعث گذر از الگوی سنتی درونگرا به الگوی معمای برونگرا شد.

امروزه بالکن و تراس به عنوان بخشی جدا ناپذیر از یک واحد مسکونی آپارتمانی مطلوب شده است و توجه به آن چه به لحاظ ضوابط شهری و چه به لحاظ فرمال مهم است. در این نوشتار، ضوابط طراحی معماری بالکن و تراس ، ضوابط بالکن و ضوابط تراس ارائه شده است.

تعریف و انواع فضاهای نیمه باز

فضاهایی با امکان دسترسی از داخل ساختمان و در ارتباط با هوای آزاد ، به گونه ای که حداقل یک وجه آن ها باز است. انواع این فضاها عبارتند از:

بالکن

سطحی است که از دو یا سه طرف به طور مستقیم در مجاورت هوای آزاد قرار گرفته است و زیر آن به وسیله فضای بسته ای اشغال نگردیده باشد. در طراحی پروژه اداری وزرا در طبقه سیزدهم یک بالکن سبز بزرگ، پیش بینی شده است. این بالکن جدای از تاثیر در فرم کلی بنا باعث ایجاد یک پلازای عمومی در ارتفاع شده است.

مهتابی (تراس)

سطح روبازی از ساختمان، که بام بخش هایی از طبقۀ زیرین آن است. در پروژه آپارتمان ژوان سمنان تراس درطبقه آخر به عنوان یک شکاف در حجم و جدا کننده سطوحی از نما در ترکیب با حجم پروژه ایجاد شده است.

بالکن کم عرض

بالکنی است با عرض کمتر از پنجاه سانتیمتر و حداکثر با طولی برابر با اندازه عرض پنجره ای که تا کف امتداد دارد.

ایوان

فضایی مسقف است که از یک طرف با هوای آزاد به طور مستقیم ارتباط دارد. ایوان همانطور که اشاره شد در معماری سنتی ایران نقش زیادی داشته است و به عنوان یک الگوی فضایی بارها استفاده شده است.

محفظۀ آفتاب گیر

فضائی نیمه باز، که در صورت اخذ مجوز از شهرداری ها یا سایر مراجع صدور پروانۀ ساختمانی، در شرایط اقلیمی مناسب با سطوح شفاف پوشیده می شوند، یا از ابتدا به صورت بخشی از فضاهای اصلی ساختمان به منظور استفاده از انرژی و نور آفتاب و اجتناب از تبادل حرارت با خارج ساختمان طراحی می شود.

تفاوت اصلی تراس و بالکن

در ضوابط طراحی معماری بالکن و  ضوابط تراس ، بالکن مکانی مسقف می باشد و تراس مکانی غیر مسقف است .در حالت کلی و عموما تراس جزمشاعات بنا می باشد ؛ ولی بالکن همواره جزو مساحت آپارتمان به شمار می آید .

جهت بررسی مفصل تر بندهای ۱۸ و ۱۹ و ۲۰ دستورالعمل تفکیک آپارتمان را در ادامه ارائه شده است.

نحوه محاسبه زیر بنا بالکن و تراس در طراحی نقشه شهرداری

در تهیه نقشه شهرداری ایوان و بالکن در محاسبه سطح زیر بنا در صورتی که از یک طرف بسته باشد ۱.۲مساحت آن و چنانچه طرفین بسته باشد ۲.۳ مساحت و چنانچه کلیه جهات آن به وسیله دیواره شیشه یا شبکه مسدود شده باشد تمام سطح آن جز سطح زیر بنا محسوب می شود.

ضوابط طراحی معماری بالکن

بندهای دستور العمل تفکیک تراس و بالکن

بند ۱۸ -غیر مشاعات

در ضوابط طراحی معماری بالکن و ضوابط تراس، بالکن غیر مسقف ( تراس یا ایوان ) که در فضای حیاط و یا شارع پیشرفتگی دارد اعم از این که در گواهی پایان کار هم منظور شده یا نشده باشد و راه دسترسی به آن برای سایر طبقات وجود ندارد و عرفاً هم جزء بنا است ،متعلق به آپارتمانی است که به آن متصل و دارای دسترسی است لکن نیاز به ذکر حدود در صورت مجلس تفکیکی ندارد و باید بعد از تعریف آپارتمان ،جمله به انضمام تراس یا بالکن غیر مسقف به مساحت .… . متر مربع قید گردد.

بند ۱۹-مشاعات

تراس هایی که راه عبور جداگانه دارد و سقف بام طبقه زیرین است و تاسیسات روی آن نصب است طبق گواهی پایان کار با مساحت در قسمت مشاعات ذکر شود.

بند ۲۰

در ضوابط طراحی معماری بالکن و ضوابط تراس، قسمت هایی که برای استفاده اختصاصی تشخیص داده نشده و یا در اسناد مالکیت ملک اختصاصی یک یا چند نفر از مالکین تلقی نشده، از قسمت های مشترک محسوب می شود مگر آن که تعلق آن به قسمت معینی بر طبق عرف و عادات محل مورد تردید نباشد بنابراین می توان حق استفاده از کف تراسی که سقف بام طبقه زیرین و متصل به طبقه فوقانی و راه دسترسی آن از طبقه مزبور است و فاقد نصب تاسیسات از قبیل کولر یا لوله بخاری و غیره می باشد و سایر مالکین آپارتمان ها هم به آن دسترسی ندارند به طبقه متصل که راه دسترسی به آن دارد اختصاص داد ، لکن این حق باید در قسمت مشاعات صورت مجلس تفکیکی و سند انتقال و سند مالکیت طبقه مزبور با قید این که مالک طبقه متصل به تراس حق احداث بنا و تغییر وضعیت را ندارد مرقوم گردد.

جریمه احداث بالکن مغایر پروانه

بر اساس تبصره چهار ماده ۱۰۰ چنانچه بدون پروانه ساختمان بنا شود به میزان یک دهم ارزش معاملاتی ساختمان و به خاطر تراکم مازاد نیز یک دوم تا سه برابر ارزش معاملاتی ساختمان جریمه خواهد شد. در حال حاضر در کمیسیون ماده ۱۰۰ چنانچه مالک بدون مجوز یا بر خلاف پروانه، بالکن با مشخصات اعلام شده احداث نماید جریمه یا رای تخریب صادر می شود. عوارض پیش آمدگی بالکن جزو عوارض صدور پروانه ساختمانی می باشد.

ضوابط بالکن‌ . ضوابط تراس

۱- براساس ضوابط بالکن و ضوابط تراس، در طراحی نقشه شهرداری احداث پیش‌آمدگی و بالکن در گذرهای کمتر از ۱۲ متر مقدور نمی‌باشد.
۲- احداث پیش‌آمدگی در خیابان‌های ۱۲ متر تا ۲۰ متر به عمق ۸۰ سانتی‌متر و برای خیابان‌۲۰ متر به بالا به عرض ۱۲۰ سانتی‌متر مجاز می‌باشد.
۳- در طراحی نقشه شهرداری ارتفاع پیش‌آمدگی نسبت به کف پیاده‌رو، نباید از 3 متر و پنجاه سانتیمتر کمتر باشد و سطح آن مطابق ضوابط مربوطه جزء تراکم محسوب خواهد شد.
۴- پیش‌آمدگی ساختمان در همکف و طبقات، در خارج از محدوده طول مجاز بر اساس دستور نقشه و ضوابط ملاک عمل ملک و در داخل زاویه ۴۵ درجه، حداکثر به میزان ۲ متر بلامانع است (رعایت محدوده ساخت بر اساس دستور نقشه الزامی است.)
۵- پیش‌آمدگی روی پخ دوگذر در محدوده سند مالکیت، به میزان حداکثر 1 متر و 50 سانتی متر عمود بر پخ و به شرط رعایت 3 متر و 50 سانتی متر ارتفاع از کف پیاده‌ رو بلامانع است.
۶- در طراحی نقشه شهرداری طریقه محاسبه زیربنا و تراکم پیش‌آمدگی‌ها در داخل فضای باز به قرار زیر است:
الف- پیش‌آمدگی آخرین سقف ساختمان، به عنوان باران گیر، جزء زیربنا محسوب نمی‌گردد.
ب- بالکن‌ها و تراس‌های مسقف، تا عمق ۳ متر، چنانچه سه طرف آن باز باشد، یک دوم مساحت آن جزء زیربنا محسوب می‌گردد، بدیهی است مازاد بر عمق ۳ متر تماماً زیربنا محسوب می‌گردد.
ج- در تهیه نقشه شهرداری در صورتی که پیش‌آمدگی سه طرف بسته باشد، دوسوم مساحت آن جزء زیربنا محاسبه می‌گردد.
۷- در ضوابط شهرداری پیش‌بینی بالکن در حد مجاز (اعم از بسته و باز) در داخل پلاک مشروط بر این که از حدود پلاک و به معبر تجاوز نشود بلامانع است.

8- ارتفاع جان پناه بالکها حتما میبایست بر اساس ضوابط آتش نشانی و دارای ایمنی لازم باشد. استفاده از مصالح ناپدار مجاز نیست.

9- نحوه محاسبه مساحت بالکن ها در شهرهای مختلف ممکن است متفاوت باشد، لذا پیش از تهیه نقشه میبایست استعلام لازم در خصوص نحوه محاسبه بالکنها، ضوابط بالکن و ضوابط تراس  انجام شود.

ارسال شده در : آموزش و دانلود | قوانین ساخت و ساز